String Quartet no 2 (1927) revisie (1943)
"For Sylvia Beach, with Love"
1. Larghetto
2.(part 1) Lento
2.(part 2) Fuga
3 Rondino Scherzino; Allegro vivace
4 Cadenza Finale; Presto
De partituur van dit werk is het resultaat van een reconstructie gemaakt door Eduard van Regteren Altena. Hij gebruikte de partituur en revisies van de Antheil nalatenschap.
Als de spreekwoordelijke donderslag bij heldere hemel verscheen de extravagante Amerikaanse dandy George Antheil (1900-1959) op de Europese concertpodia. Antheil shockeerde het publiek met eigen composities, financieel gesteund door een gulle Amerikaans sponsor. Titels als Airplane Sonata, Jazz Sonata en Sonata Sauvage verwezen naar de opwindende
"jazz-scene" waar George Antheil deel van uitmaakte: "Wat deze jonge wilden doen is gedeeltelijk machine-muziek, gedeeltelijk jazz", zo verwelkomde E.F. Burlan de jonge Amerikaanse componist en zijn drie jaar oudere
landgenoot Henri Cowell. Antheil's faam verspreidde zich snel, mede dankzij de toebehoren waarmee
hij zich tijdens zijn concerten omringde; zo lag er altijd een echte revolver op de piano waarmee hij elk moment- zo leek het- bereid was het respect van zijn publiek af te dwingen. Tegen de tijd dat zijn String Quartet No. 2 in Parijs in 1927 werd
uitgevoerd, was Antheil zijn "wilde jaren" ontgroeid. Parijs en New York hadden al kennis gemaakt met Antheil's meest exentrieke stuk machinemuziek, Ballet Mécanique, geschreven als begeleidende muziek
bij de gelijknamige film in regie van Fernand Léger.
In Ballet Mécanique gebruikt Antheil de bijzondere instrumentatie van Stravinsky's Les Noces en voert die door tot in het absurde door het geluid van piano's en slagwerk te versterken met het helse lawaai van claxons en een vliegtuig propeller.Inmiddels was de componist getrouwd met het nichtje van de Oostenrijkse schrijver Arthur Schnitzler, had in 1924 een ééndelig strijkkwartet geschreven en schreef nu een vierdelig stuk, traditioneel van structuur en een eerbetoon -verrassend genoeg- aan Beethoven (!), "vanuit een diepe liefde voor zijn late strijkkwartetten".In plaats van provocerend modernisme ademt het hele stuk een
neoclassicistische sfeer uit.In het openingsdeel, Larghetto, wat eigenlijk behoorlijk snel is, combineert de componist op een onverwachte manier classicistische terughoudendheid met de voormalige Antheiliaanse melodielijnen, dit keer tegen de achtergrond van uit tertsen opgebouwde accoorden, of duidelijk tonaal gefundeerde ostinato figuren. Het langzame deel benadert het meest het voorbeeld van Beethoven, niet alleen omdat Antheil raakt aan een tot dan toe ongekende emotionaliteit die wijst op een romantisch gevoelsleven, maar in het bijzonder door de indrukwekkende fuga in de finale.
Deze compositie, die tegenwoordig meestal wordt uitgevoerd in een gereviseerde versie uit 1943, werd opgedragen aan Sylvia Beach, de "peetmoeder" van alle Amerikanen in Parijs, wier beroemde boekwinkel aan de Rue Odéon nr.12 wij kennen uit de liefdevolle beschrijving van Ernest Hemmingway's The Movable Feast.