Strijkkwartet nr. 12 opus 133 ( 1968 )
Algemeen beschouwd als de grootste Russische componist van de twintigste eeuw schreef Schostakovisch een ontzagwekkende hoeveelheid werken, waaronder 15 symfoniën en 15 strijkkwartetten. In beide genres is eenzelfde ontwikkeling te ontdekken. Van vroegrijp werk in de twintiger jaren, via grootse, epische en heroïsche monumenten als zijn zgn. Oorlogs-symfoniën en zijn Achtste Strijkkwartet in en na de oorlogsjaren, tot de meer gesublimeerde, persoonlijke documenten uit zijn laatste periode, die begint in 1967. In deze periode schreef hij zijn laatste vier kwartetten.
In het Twaalfde Kwartet gebruikt de componist dezelfde compositie- techniek als in de in hetzelfde jaar geschreven Vioolsonate opus 134, nl. het gebruik van atonaliteit naast tonaliteit. Het eerste deel opent met een twaalf-toons thema, dat een aantal keren in de loop van het stuk terugkeert, maar al snel plaats maakt voor pure tonaliteit. Door deze combinatie vergroot de componist zijn muzikale vocabulaire aanzienlijk. Het werk telt twee delen die elk een aantal tempowisselingen kennen.